Katalog Archiwum Muzeum Militarnych Dziejów Śląska w Pszczynie
Tomasz Branka Grzegorz Buraczewski Elżbieta Dyrda

Pszczyńskie Epizody Historyczne Tom IX

O autorach

Tomasz Branka – ur. w 1994 r. w Bielsku-Białej, jest mieszkańcem Żywiecczyzny (Łodygowic). Z zamiłowania jest muzykiem – skończył Samorządową Szkołę Muzyczną II Stopnia w Żywcu, zawodowo przysposabia się do zawodu samorządowca, stąd podjął studia na Wydziale Administracji Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku-Białej. Jak mówi o sobie: Interesują mnie sprawy historyczne i praca z materiałami historycznymi. Lubię odkrywać i badać to, co jeszcze niezbadane, gdyż jest to niezwykle twórczy i pochłaniający uwagę proces, który uczy nas ciągle czegoś nowego oraz często przy tym zaskakuje. Niniejsza publikacja jest jego debiutem naukowym.

Grzegorz Buraczewski – ur. w 1979 r. w Bielsku-Białej z zamiłowania jest historykiem, a z zawodu policjantem Zespołu Kryminalnego w Komisariacie IV Policji w Bielsku-Białej. Prywatnie mąż i ojciec rodziny, który podjął studia na Wydziale Administracji Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku-Białej. Niniejsza publikacja jest jego debiutem naukowym. Jak mówi o sobie: fascynuje go zwłaszcza historia XX wieku, osobliwie historia Polski na co wpływ miała jego rodzina, której członkowie walczyli w trakcie II wojny światowej w Wojsku Polskim w kampanii wrześniowej, na froncie wschodnim oraz w ruchu oporu.

Elżbieta Dyrda z urodzenia jest pszczynianką, mieszkającą wraz z rodziną w Dankowicach. Po ukończeniu szkoły średniej i założeniu rodziny podjęła studia w Wyższej Szkole Administracji w Bielsku-Białej na kierunku Administracja, choć pracuje w firmie Ti Automative. Jest członkiem „PRO MEMORIA. Stowarzyszenia Bitwy pod Pszczyną 1939”. Niniejsza publikacja jest jej debiutem naukowym.

Z recenzji

Praca składa się z systematyzujących opisów (opracowań) 21 zespołów archiwalnych, odpowiadających wydzielonym częściom redakcyjnym, które opatrzono we wstęp. Opisane zbiory stanowią głównie zespół archiwalny dawnego pszczyńskiego oddziału Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBOWID). Katalog został opracowany wedle przyjętego klucza o charakterze rzeczowym i osobowym. Zwłaszcza ten ostatni zasługuje na uznanie, biorąc pod uwagę nie tylko czasochłonność jego sporządzenia, ale i istotny wpływ na uproszczenie kwerendy skupionej na osobach poszczególnych kombatantów lub twórców akt. Jak podkreślają autorzy, zrezygnowano z indeksu miejscowego, co nie budzi jakichkolwiek zastrzeżeń archiwistycznych w obliczu zawężenia działalności głównego wytwórcy akt do obszaru miasta Pszczyny i najbliższych okolic. Autorzy w imieniu sukcesora zasobu dokonali kwerendy oraz dokładnego opracowania zespołów, kontynuując przyjęty przez wytwórcę schemat gromadzenia i opisu, co podkreśla nie tylko rzetelność pracy, alei dbałość o wierność historyczną. Historyczno-pamiątkarski wymiar katalogu udało się autorom uzyskać ubogacając go dodatkowo materiałem zdjęciowym. Umieszczono w nim wiele dokumentów będących ważnymi archiwaliami pod względem pochodzenia, treści, odciśniętych pieczęci czy złożonych autografów, zasłużonych nie tylko dla ziemi pszczyńskiej, ale i dla całej Polski bohaterów, jak Józef Piłsudski, Wojciech Korfanty, Stefan Wyszyński i wielu innych o znaczących nazwiskach w dziedzinie wojskowości, religii i polityki. Osnowę historyczną współtworzą dodatkowo opisy akt o charakterze pamiętnikarsko-wspominkowym, rękopisy naukowe, rękopisy korespondencji wojennej oraz katalogi gazet i czasopism z tamtych czasów.

Bezsprzecznie, w poczet celów muzealnych wpisuje się nie tylko gromadzenie i trwała ochrona dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa, ale również informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów wraz z umożliwianiem korzystania z ich dobrodziejstwa. Powołany przez dra hab. Mariana Małeckiego zespół naukowy, opracowanym katalogiem włożył niebagatelny i utylitarny wręcz wkład w praktyczną realizację ustawowych celów Archiwum Muzeum Militarnych Dziejów Śląska w Pszczynie. Bez dokonania kwerendy oraz opracowania obszernego, bo liczącego blisko 40 tys. kart zbioru, techniczne poruszanie się po archiwaliach zarówno przez pracowników Archiwum, jak i badaczy byłoby znacząco utrudnione, o ile w ogóle możliwe.

Ważnym wydaje się także umieszczenie w katalogu spisu archiwalnych publikatorów aktów normatywnych, w tym szczególnie dzienników ustaw śląskich Sejmu Śląskiego z czasów autonomii, stanowiących źródła poznania nie do przecenienia. Publikacja posiada jeszcze jeden nader głęboki i istotny wymiar. Stanowi być może jedno z niewielu publikowanych źródeł, mogących „ocalić od zapomnienia” osoby, które swoim męstwem wniosły wkład w historię regionu, pozostając często cichymi bohaterami tamtych czasów i miejsc. Biorąc pod uwagę niezwykłą utylitarność recenzowanego opracowania, jego wymiar porządkujący, ale i historyczny, poznawczy, bogaty w treści będące nośnikiem wiedzy o wartościach i tradycjach; ocenić należy go nader wysoko i uznać wręcz konieczność ogłoszenia drukiem.

dr Elżbieta Maj (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie)

Wydawca

„PRO MEMORIA. Stowarzyszenie Bitwy pod Pszczyną 1939” powstało w 2011 r. , a jego celem jest pielęgnowanie pamięci o wydarzeniach II wojny światowej, powstaniach śląskich, ochrona miejsc uświęconych krwią żołnierza polskiego, szerzenie wiedzy historycznej wśród dzieci i młodzieży. Jednym z przejawów działalności Stowarzyszenia jest działalność wydawnicza.

Niniejsza publikacja jest katalogiem Archiwum Muzeum Militarnych Dziejów Śląska w Pszczynie, założonego przez Stowarzyszenie PRO MEMORIA. Została napisana przez młodych naukowców z Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku Białej: Tomasza Brańkę, Grzegorza Buraczewskiego i Elżbietę Dyrdę. Ukazuje całe bogactwo archiwum muzealnego, w tym akta Związku Bojowników o Wolność i Demokrację z Pszczyny oraz unikatowe dokumenty, kartografię ikonografię.